Platform voor buurtontwikkeling

Krachtstation Kanaleneiland verbindt door te ondernemen

Wij in de wijk
Blog
afbeelding van Radboud Engbersen  
9 mei 2019
Muurschildering Kanaleneiland

Foto: Ben Visser (Flickr)

In de Utrechtse wijk Kanaleneiland is een uniek en ondernemend civic center ontstaan waar oude idealen van samenlevingsopbouw een eigentijdse vorm krijgen. Radboud Engbersen en Judith Jansen schetsen hoe je ondernemerschap kunt omarmen en verbindingen tussen inwoners kunt leggen.

De Utrechtse wijk Kanaleneiland is één van die vroeg-naoorlogse Nederlandse wijken die zich sinds jaar en dag probeert op te richten, zowel fysiek als sociaal en economisch. Dat is verre van gemakkelijk want de sociale problemen van veel van haar bewoners zijn groot en hardnekkig. Daarom heeft de wijk een stevige sociale basis nodig. Wijkaccommodaties zijn daarin cruciaal, maar zijn nu vaak het stiefkind van sociaal beleid. Het in Kanaleneiland gevestigde Krachtstation maakt duidelijk hoe belangrijk wijkaccommodaties kunnen zijn in het slaan van overbruggende verbindingen tussen allerlei (kwetsbare) groepen inwoners van de wijk. Daarom is het Krachtstation opgenomen als casus in het onderzoeksproject Wij in de Wijk van Movisie waarover Radboud Engbersen al eerder deze blog schreef.

Ratjetoe aan bedrijvigheid

Een wijk zonder voorzieningen is niet alleen een zielloze wijk, maar ontbeert ook plekken waar mensen zichzelf kunnen ontplooien, opwerken én elkaar kunnen ontmoeten. Het gaat daarbij niet alleen om sociaal-maatschappelijke voorzieningen zoals scholen, bibliotheken, kerken en moskeeën, maar ook om commerciële voorzieningen zoals winkels, werkplaatsen, bedrijfsruimten en horeca.

Toen Kanaleneiland gebouwd werd, was functiescheiding hét ideaal. De woonfunctie was dominant en zo kwam er een wijk tot stand met veel portiekflats van vier woonlagen gelegen in overdadig groen. Overal in Nederland zijn dit soort wijken te vinden. Ze zijn na oplevering snel in populariteit gedaald en we treffen er veel kwetsbare bewoners aan, veelal met een migrantenachtergrond, een smalle beurs en multiproblematiek. Zo ook in Kanaleneiland.  

Anno 2019 proberen we wijken als Kanaleneiland weer uit het dal te trekken door onder meer economische functies in deze wijken terug te brengen. Het Krachtstation is daar een exemplarisch voorbeeld van. Kijk naar het logo van de accommodatie: een fabriek! Uit de schoorstenen in het logo komt geen vervuilende rook, maar vrije fladderende vogels. Het logo symboliseert de bedrijvigheid die je in het Krachtstation aantreft. Naast verschillende zorgorganisaties vinden we er bijvoorbeeld óók een kickboks-school, een pop-up bioscoop, fietswerkplaatsen en naast de moestuin grote stenen barbecues (waarvan één halal) en zelfs een tiny house dat als duurzame Bed & Breakfast dienst doet.

Het Krachtstation is gevestigd in een voormalig ROC-schoolgebouw. In het Krachtstation zijn ruim tweehonderd betaalbare studentenkamers gerealiseerd. Studenten kunnen er wonen tegen reductie als ze ook minimaal 50 uur hebben meegeklust aan het Krachtstation (zogenaamde klushuur). Dat het Krachtstation een succes is bewijst de wachtlijst van bewoners en wijkbedrijven die een plekje willen in het Krachtstation, maar waarvoor nu geen plek is.

Bruggen tussen eilandjes

En zo wordt er in en rond het Krachtstation gewerkt, gezorgd, gesport, geleerd, gewoond en gerecreëerd. Het is een plek waar heel verschillende groepen gebruik van maken, zowel naar etnische achtergrond als naar sociaal economische klasse. Het Krachtstation is in de woorden van de sociologe Talja Potters een ‘vanzelfsprekende ontmoetingsplaats’, dat wil zeggen een plek waar heel verschillende mensen elkaar tegenkomen of op elkaar stuiten omdat ze er nu eenmaal moeten zijn. Of in de taal van Kanaleneiland: het is een plek waar voortdurend bruggen tussen eilandjes gelegd worden.

Utrecht is een populaire woonstad, maar het historische centrum en de wijken daaromheen zijn voor velen onbetaalbaar geworden. In Kanaleneiland – niet veraf van het centrum – kunnen zij nog een betaalbare woning vinden. Tegenover het Krachtstation zien we dan ook nieuwe appartementencomplexen verrijzen, want ook delen van Kanaleneiland gentrificeren. Heel even leek het erop dat ook het leegstaande schoolgebouw via een leegstandsbeheerder bezet zou worden door start-ups die zo kenmerkend zijn voor de verhipping van een wijk. Dit verhinderden de initiatiefnemers door het schoolgebouw te kopen (wat al was afgesproken) en daarbij alleen ruimte te bieden aan partijen uit de wijk.

Het was een slimme zet om eveneens te voorkomen dat één soort groep zich zou vestigen in het pand. In plaats van de zoveelste Döner-zaak een plek te geven (waar veel ondernemers op aasden), kozen zij voor een lunchroom en koffietentje gerund door mensen met niet-aangeboren hersenletsel (Coffeemania – By Boogh).

Door mensen uit verschillende maatschappelijke groepen op elkaar te laten botsen, voorkom je dat de groepen uit elkaars zicht verdwijnen en vooroordelen kunnen blijven koesteren over groepen die ze zelf nooit spreken en tegenkomen. In het Krachtstation is dit op elkaar botsen onvermijdelijk. Gaan de verschillende groepen die gebruik maken van het Krachtstation dan ook intensief met elkaar om? Nee, maar er zijn wél voortdurend lichte overbruggende contacten: een groet, een praatje, het samen werken van migranten-ouderen en studenten in de moestuintjes.

Verdienmodel

Het Krachtstation is er niet zomaar gekomen. De initiatiefnemers hebben veel geduld moeten hebben en een uitputtende strijd moeten voeren gedurende meerde collegeperioden. Uiteindelijk is het dankzij een aantal vermogende families, een meewerkende houding van de gemeente Utrecht, eigen geld van de initiatiefnemers en de hulp van voormalige eigenaar woningcorporatie Mitros gelukt om het schoolgebouw aan te kopen en er het Krachtstation van te maken. Het Krachtstation is gefinancierd zonder overheidssubsidie en dat geldt ook voor het huidige verdienmodel.

Het Krachtstation inspireert en bundelt krachten. Zo heeft initiatiefnemer Nathan Rozema een gezamenlijk wijkfonds opgericht gesteund door Stichting Ondernemend Kanaleneiland.
 

In Kanaleneiland is een uniek en ondernemend civic center ontstaan waar oude idealen van samenlevingsopbouw en empowerment een nieuwe eigentijdse vorm hebben gekregen. Wie in de buurt is, moet er zeker een kijkje nemen.

Radboud Engbersen en Judith Jansen zijn respectievelijk Expert Sociaal Domein en projectassistent bij Movisie.

afbeelding van Danielle van Oostrum

Danielle van Oostrum

Ik werk als communicatieadviseur bij Movisie. Voor Buurtwijs verzorg in de webredactie, onderhoud ik het Facebookaccount en maak ik de nieuwsbrieven.
afbeelding van Radboud Engbersen  

Radboud Engbersen

Radboud Engbersen (expert Sociaal Domein van Movisie) probeert in zijn werk een brug te slaan tussen wetenschappelijk kennis en praktijken van sociaal werk.

Lees meer: